Οι αστικές συγκοινωνίες της Αθήνας παρά τις σοβαρές προσπάθειες εκσυγχρονισμού της τελευταίας δεκαετίας εξακολουθούν να δυσαρεστούν την πλειονότητα των πολιτών. Απέχουν πολύ από το να προσφέρουν ικανοποιητικές υπηρεσίες στους κατοίκους της πρωτεύουσας παρ’ ότι λειτούργησαν δυο νέες γραμμές μετρό, το τραμ, εκσυγχρονίστηκε ο ηλεκτρικός, αγοράστηκαν νέα σύγχρονα λεωφορεία και τρόλεϊ, αυξήθηκε το προσωπικό και η εκπαίδευσή του. Έτσι, παρά την δύσκολη οικονομική συγκυρία, σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στις σύγχρονες Ευρωπαϊκές πόλεις, η μεγάλη πλειοψηφία των Αθηναίων, εξακολουθεί να αποφεύγει τη χρήση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (Μ.Μ.Μ.) και καταφεύγει στο αυτοκίνητο, επιδεινώνοντας το ήδη διογκωμένο κυκλοφοριακό πρόβλημα.
Πολλά έχουν γραφτεί για τις αιτίες που από δεκαετίες ταλανίζουν τις πολύπαθες αστικές συγκοινωνίες. Όπως, όμως, και αν προσεγγίσουμε το θέμα δεν θα καταλήξουμε σε μία εύστοχη και ολοκληρωμένη λύση αν πρώτα δεν μελετήσουμε τα πρότυπα που ισχύουν στις σύγχρονες ευρωπαϊκές πόλεις. Οι αστικές συγκοινωνίες στα μεγάλα ευρωπαϊκά αστικά κέντρα στηρίζονται στη συνεχή αύξηση του ειδικού βάρους των μέσων σταθερής τροχιάς, ενώ τα λεωφορεία καλούνται να διαδραματίσουν επικουρικό ρόλο, ασκώντας το μεταφορικό τους έργο στις πιο αραιοκατοικημένες αστικές περιοχές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Παρίσι, που διαθέτει σήμερα ένα από τα πιο σύγχρονα και πυκνά δίκτυα μετρό στον κόσμο με 16 γραμμές, 300 στάσεις, 214 χλμ. υπογείου δικτύου και 5 γραμμές προαστιακού σιδηρόδρομου. Κανένα σημείο στην πόλη δεν απέχει περισσότερο από 400 μ. από την πλησιέστερη στάση μετρό!
Στην Αθήνα τα μέσα σταθερής τροχιάς περιλαμβάνουν 3 γραμμές ηλεκτρικού και μετρό, μια γραμμή προαστιακού και το τραμ. Με 54 μόνον στάσεις σε λειτουργία, το μετρό και ο ηλεκτρικός της Αθήνας καλούνται να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες 4 εκατ. και πλέον κατοίκων. Επόμενο είναι το συγκοινωνιακό μας σύστημα, που στηρίζεται κυρίως στα λεωφορεία και τα τρόλεϊ, να αδυνατεί να ανταπεξέρθει στις σύγχρονες ανάγκες. Ακόμα και το ιδιοκτησιακό καθεστώς των ΜΜΜ έχει αλλάξει μέσα σε έναν αιώνα αρκετές φορές παρακωλύοντας την συνέχεια της πολιτικής για τις αστικές συγκοινωνίες και τη διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδιασμού του συγκοινωνιακού συστήματος. Σήμερα, παρά τον πρόσφατο νόμο που συνενώνει τους φορείς, το μέλλον τους παραμένει αβέβαιο. Συνολική αναπτυξιακή στρατηγική δεν υφίσταται και κεντρικός άξονας της πολιτικής είναι αποκλειστικά και μόνον ο περιορισμός των δημοσίων δαπανών και όχι η προτεραιότητα της επικράτησης των ΜΜΜ ως κύριο μέσο αστικών μεταφορών.
Για να υπάρξει μέλλον στις αστικές συγκοινωνίες θα πρέπει να υλοποιηθεί η κατασκευή 5 επιπλέον γραμμών μετρό, ώστε να ολοκληρωθεί η πρόβλεψη του ρυθμιστικού σχεδίου της Αθήνας του 2009 για 8 γραμμές. Μέχρι να υλοποιηθεί αυτό, το αστικό σύστημα συγκοινωνιών θα στηρίζεται αναγκαστικά στα λεωφορεία και επικουρικά στο υπάρχον δίκτυο μετρό και ηλεκτρικού. Σε μια εποχή, που η ανάπτυξη είναι το ζητούμενο και η ανεργία στο αποκορύφωμα της, είναι ευκαιρία να κατευθυνθούν άμεσα πόροι στην επέκταση του δικτύου μετρό, αφού αυτό αποτελεί βασικό έργο υποδομής για την αστική ανάπτυξη. Η βιωσιμότητα της επένδυσης είναι εξασφαλισμένη και οι πόροι πρέπει να προέρχονται και από ιδιώτες επενδυτές, που θα μπορούσαν να εμπλακούν στη χρηματοδότηση.
Δυστυχώς, η μέχρι σήμερα πρακτική στη χώρα μας δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Για να κατασκευαστούν οι δυο σύγχρονες γραμμές μετρό απαιτήθηκαν δέκα χρόνια και η πρόκληση των Ολυμπιακών Αγώνων. Δύσκολα η σημερινή γενιά θα δει την κατασκευή έστω και μιας νέας γραμμής να υλοποιείται και πιθανώς θα πρέπει τα επόμενα χρόνια να περιοριστούμε στις όποιες επεκτάσεις της υφιστάμενης υποδομής.
Στην σημερινή συγκυρία δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια οπισθοδρόμησης. Είναι επιτακτική η ανάγκη εξόδου από την κρίση σε όλους τους τομείς. Είναι η ώρα της ανάπτυξης. Ήρθε η ώρα να επενδύσουμε στο μέλλον μας και στις αστικές συγκοινωνίες, που είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της αστικής ανάπτυξης. Είναι απαίτηση η υιοθέτηση και υλοποίηση ρηξικέλευθων μεταρρυθμίσεων. Πρέπει να προσφέρουμε στην πόλη που στεγάζει το μισό σχεδόν πληθυσμό της χώρας άνετες, γρήγορες και ασφαλείς μεταφορές. Είναι απαραίτητο να περιορίσουμε το κυκλοφοριακό έμφραγμα, τις άσκοπες δαπάνες μετακίνησης, τον χαμένο προσωπικό χρόνο και να αυξήσουμε τη τουριστική κίνηση, την παραγωγικότητα και την ποιότητα ζωής μας
